Plakaty – chochlik drukarski

Wielu gra­fi­kom spra­wia pro­blem zało­że­nie opty­mal­nego wymiaru dla pro­jek­to­wa­nych publi­ka­cji. Tak więc, kolejny odci­nek cho­chli­ko­wego know-how poświę­camy omó­wie­niu tego zagad­nie­nia na przy­kła­dzie pro­stego tech­nicz­nie pro­duktu, jakim są pla­katy rekla­mowe. Druko­wane są zazwy­czaj jed­no­stron­nie, rza­dziej dwu­stron­nie.  Czę­sto bywają uszla­chet­niane, poprzez pokry­cie folią matową lub błyszczącą. 

Peł­no­for­ma­towe panienki

Miesz­kam w tak zwa­nym sta­rym budow­nic­twie i Bogu dzię­kuję, że moja uliczka, mimo iż znaj­duje się w cen­trum mia­sta, nie przed­sta­wia więk­szej war­to­ści dla poten­cjal­nych rekla­mo­daw­ców. Nie wyobra­żam sobie bowiem sytu­acji, gdyby któ­re­goś dnia na ele­wa­cji, tej zgoła stu­let­niej kamie­nicy, zawi­sła goła panienka o wymia­rach pira­midy Che­opsa, rekla­mu­jąca naj­now­szej gene­ra­cji krem do stóp. Oso­bi­ście nie mam nic prze­ciwko gołym panien­kom i kre­mom do stóp, ale czuł­bym się nieco przy­tło­czony, mając całą dobę przed oczyma, biust wiel­ko­ści Zeppelina.

W dobie bil­l­bo­ar­dów i reklam wiel­ko­for­ma­to­wych rola pla­ka­tów wydaje się maleć, a sam for­mat pla­katu dru­ko­wa­nego meto­dami tra­dy­cyj­nymi wydaje się już zbyt mizerny, aby sku­tecz­nie przy­cią­gnąć i zado­wo­lić zakrę­co­nych, jak sło­iki z chrza­nem prze­chod­niów. Tym więk­szą uwagę należy zwró­cić na efek­tyw­nie wyko­rzy­sta­nie powierzchni arku­sza papieru.

Jaki więc mak­sy­malny wymiar może mieć nasz pla­kat dru­ko­wany w peł­no­for­ma­to­wej dru­karni offsetowej?

Odpo­wiedź na to pyta­nie może być w czę­ści uza­leż­niona od moż­li­wo­ści tech­nicz­nych kon­kret­nej dru­karni i osta­tecz­nie warto sprawę skon­sul­to­wać bez­po­śred­nio w miej­scu gdzie się dru­kuje. Ja omó­wię rzecz na przy­kła­dzie peł­no­for­ma­to­wej maszyny Roland 700.

For­mat papieru

Maszyna, maszyną ale naj­waż­niej­szy jest for­mat papieru, na któ­rym druk może być wyko­nany. Hur­tow­nie papieru ofe­rują głów­nie for­maty zestan­da­ry­zo­wane, ale w razie potrzeby dru­kar­nia ma moż­li­wość zamó­wie­nia bez­po­śred­nio u pro­du­centa, papieru o wymia­rach nie­ty­po­wych, dosto­so­wa­nych do nie­kon­wen­cjo­nal­nych pro­jek­tów. Nie­stety roz­mowy na ten temat zaczy­nają się prze­waż­nie od trzech ton. Nie­wiele jest dziś w Pol­sce imprez, któ­rych opla­ka­to­wa­nie wyma­gało by takiej ilo­ści papieru. Na szczę­ście jednak

w codzien­nej pracy, zarówno gra­fika jak i poli­grafa, prak­tycz­nie używa się jedy­nie czte­rech pod­sta­wo­wych i dwóch dodat­ko­wych for­ma­tów papieru.

Ich sto­so­wa­nie zapew­nia naj­bar­dziej opty­malną kal­ku­la­cję kosz­tów mate­ria­ło­wych. Kiedy więc otrzy­masz zle­ce­nie na pro­jekt pla­katu, dowiedz się naj­pierw, na który z tych for­ma­tów została prze­pro­wa­dzona kal­ku­la­cja.

Poni­żej krótka ściąga. Warto ją sobie wydru­ko­wać i przy­twier­dzić do obrzeży moni­tora lub do kor­ko­wego nie­zbęd­nika. Pocze­kajmy jed­nak do końca tego tek­stu, gdyż w miarę zagłę­bia­nia się w tę ulotną mate­rię, zawar­tość ściągi będzie się nam zmieniać.

TYP                           SYMBOL ARKUSZA               Wymiar arkusza w mm

———————————-A1                                               610 x 860

====================B1                                               700 x 1000

podstawowy                            –C1                                               630 x 880

———————————-A1+                                             640 x 920

dodatkowy                             –SRA                                             640 x 900

———————————–B1+                                            720 x 1020

Do dal­szych roz­wa­żań wybie­ramy naj­czę­ściej sto­so­wany dla pla­ka­tów for­mat B1 a oma­wiane na jego przy­kła­dzie zagad­nie­nia mają zasto­so­wa­nie do pozo­sta­łych formatów.

For­mat papieru B1 to naj­więk­szy z for­ma­tów typo­wych. W tym for­ma­cie dostępne są prak­tycz­nie wszyst­kie typy i gra­ma­tury papie­rów dru­ko­wych. Można je zaku­pić od ręki zarówno w ilo­ściach pale­to­wych (ok. 9000 arku­szy na pale­cie), jak i ryzo­wa­nych (500 arku­szy w ryzie). Zazwy­czaj nie ma też pro­blemu z dobo­rem kie­runku prze­biegu włókna papieru i wystę­puje on zarówno z włók­nem po dłu­gim boku (LG = 700×1000) lub po krót­kim boku (SG – 1000×700).

Wszystko to powo­duje, że

papier w for­ma­cie B1 jest naj­bar­dziej efek­tyw­nym i opła­cal­nym medium do druku off­se­to­wego, na maszy­nach peł­no­for­ma­to­wych.

W razie potrzeby można go prze­ciąć na pół i zasto­so­wać w maszy­nie pół­for­ma­to­wej. W odwrotną stronę nie­stety to nie zadziała.

Skala

Trzeba zwrócić uwagą na fakt, iż

powierzchni arku­sza papieru nie da się w cało­ści pokryć samą publi­ka­cją, stąd na papie­rze o for­ma­cie B1 czyli 700×1000 mm nie wydru­ku­jemy pla­katu, który „na gotowo” miałby wymiar 700×1000 mm.

Po pierw­sze, na każ­dym arku­szu papieru wzdłuż jego dłuż­szego boku musi być umiesz­czona skala kolo­ry­styczna. Jest to pasek pomia­rowy słu­żący dru­ka­rzowi do pra­wi­dło­wego usta­wie­nia maszyny w sto­sunku do przy­ję­tej normy, którą  dru­karni może być norma Eur­scale Fogra 29.

W pro­ce­sie tzw. „przy­rządu” po wstęp­nym usta­wie­niu maszyny, dru­karz za pomocą spek­tro­fo­to­me­tru, mie­rzy war­to­ści poszcze­gól­nych kostek w wydru­ko­wa­nej skali. Sys­tem pomia­rowy poka­zuje mu powstałe odchyłki od normy i pozwala na doko­na­nie odpo­wied­nich korekt. Także w trak­cie dru­ko­wa­nia, co pewien czas dru­karz kon­tro­luje losowo wybie­rane arku­sze, mie­rząc war­to­ści skali.

Pasek umiesz­cza się wzdłuż dłuż­szego boku arku­sza a jego wyso­kość dla maszyny Roland 700 wynosi 10 mm. Tym samym efek­tywny wymiar arku­sza zmniej­sza się nam o te 10 mm i zamiast 1000 x 700 mm, mamy już tylko 1000 x 690 mm

1000 x 700 mm minus 10 mm na skalę = 1000mm x 690 mm

Łapki

To jed­nak dopiero począ­tek postrzy­żyn. Maszyna dru­kar­ska Roland 700 ma ponad 20m dłu­go­ści, licząc od podaj­nika arku­szy papieru do miej­sca gdzie wyska­kuje wydru­ko­wany arkusz. Drogę tę arkusz papieru poko­nuje z pręd­ko­ścią ok 0,3 sekundy, prze­cho­dząc w tym cza­sie przez pięć agre­ga­tów far­bo­wych i wieżę lakie­ru­jącą. W tym nie­wy­obra­żal­nym tem­pie papier jest prze­su­wany wzdłuż toru druku za pomocą tzw. łapek, które chwy­tają arkusz wzdłuż dłu­giego boku i prze­su­wają dalej. Miej­sce w któ­rym łapki chwy­tają papier nie jest zadru­ko­wy­wane. Stąd też:

wzdłuż dłu­giego boku arku­sza, po prze­ciw­nej stro­nie niż skala, należy mon­tu­jąc prace do druku odli­czyć 12 mm na łapki. Przy pra­cach spa­do­wych, nie posia­da­ją­cych wewnętrz­nego bia­łego mar­gi­nesu jest to prze­strzeń „stra­cona”, która zosta­nie odcięta od arku­sza po jego wydrukowaniu.

Nawia­sem mówiąc, te nie­dru­ko­walne 12 mm jest wyko­rzy­sty­wane przez mon­taż elek­tro­niczny do nano­sze­nia na matrycę dru­kar­ską opi­sów iden­ty­fi­ku­ją­cych prace oraz pasków kali­bra­cyj­nych do kon­troli pro­cesu naświe­tla­nia. Mimo, iż te ele­menty wystę­pują na matrycy, na papier nie zostaną przeniesione.

Jeżeli publi­ka­cja ma białe tło lub sze­ro­kie białe mar­gi­nesy, można ją przy mon­tażu „wpu­ścić w łapki” i wyko­rzy­stać tę powierzch­nię. Warun­kiem jed­nak jest, aby w miej­scu łapek nie było zadruku. W wypadku więk­szo­ści pla­ka­tów nie ma to prze­waż­nie zasto­so­wa­nia. Kory­gu­jemy więc ponow­nie nasz efek­tywny wymiar arku­sza papieru i po odję­ciu z jego krót­szego boku 12 mm, które zja­dły nam łapki, z 1000 x 690 mm zostaje nam 1000 x 678 mm

1000 mm x 700 mm minus 10 mm na skalę = 1000 mm x 690 mm minus 12 mm na łapki = 1000 mm x 678 mm

Pasery

Kolor wyni­kowy w druku off­se­to­wym uzy­skuje się przez nakła­da­nie się na ten sam arkusz papieru kilku farb skła­do­wych. Od pre­cy­zji tego nało­że­nia zależy efekt finalny. Aby dru­karz mógł pra­wi­dłowo kon­tro­lo­wać ten pro­ces, na każ­dym arku­szu dru­kar­skim umiesz­cza się pasery w kolo­rze regi­stro­wym, czyli skła­da­ją­cym się z wszyst­kich barw wystę­pu­ją­cych w pracy (100% nasy­ce­nia w każ­dej barwie).

Za pomocą lupki dru­kar­skiej, dru­karz spraw­dza czy pasery w poszcze­gól­nych bar­wach nacho­dzą ide­al­nie na sie­bie, czy też obraz jest poru­szony. Jeśli dru­karz nie doko­nana odpo­wied­niej korekty tego poru­sze­nia, z pew­no­ścią poru­szony będzie Klient odbie­ra­jąc nakład i wtedy metodą tsu­nami ta poru­sze­niowa fala może się­gnąć port­fela dru­ka­rza przy wypłacie.

Pasery umiesz­cza się po dwa wzdłuż krót­szych boków arku­sza. Na tę regi­strową oko­licz­ność, efek­tywna sze­ro­kość arku­sza zmniej­sza się nam po 5 mm z każ­dej strony. W efek­cie z wcze­śniej wyli­czo­nych 1000 x 678 mm pozo­staje 990 x 678 mm

1000  mm x 700 mm minus 10 mm na skalę = 1000 mm x 690 mm minus 12 mm na łapki = 1000 mm x 678 mm minus po 5 mm na pasery = 990 mm x 678 mm

Tak więc na arku­szu papieru o wymia­rze 1000 x 700 możemy umie­ścić pracę o wymia­rach brutto (ze spa­dami) 990 x 678 mm.

Zwa­żyw­szy, że mini­malna wiel­kość spa­dów winna wyno­sić co naj­mniej 2 mm z każ­dego boku, odej­mu­jemy z sze­ro­ko­ści i wyso­ko­ści po 4 mm i wresz­cie otrzy­mu­jemy wymiar netto naszego pla­katu, jaki po odbio­rze z dru­karni zawie­simy sobie nad łóż­kiem: 986 x 674 mm

 

Teraz możemy wresz­cie zmo­dy­fi­ko­wać naszą ściągę z formatami:

TYP                       Symbol arkusza     Wymiar arkusza       Wymiar zadruku brutto       Wymiar zadruku netto – o obcięciu

—————————-A1                         610 x 860                     588 x 850                                          584 x 846

—————————-B1                         700 x 1000                   678 x 990                                          674 x 986

podstawowy                    C1                         630 x 880                     608 x 870                                          604 x 866

—————————-A1+                       640 x 920                     618 x 910                                            614 x 906

dodatkowy                      SRA                       640 x 900                     618 x 890                                           614 x 886

—————————B1+                        720 x 1020                    698 x 1010                                         694 x 1006

Nega­tywne skutki ska­lo­wa­nia panienek

No i jak? Kto z czy­ta­ją­cych ten tekst gra­fi­ków przy­go­to­wuje do druku pla­katy o takich wymia­rach, jakie poda­łem w tabelce? Nie widzę lasu rąk w górze…

Z mojego doświad­cze­nia w pracy na sta­no­wi­sku kon­tro­lingu pli­ków pro­duk­cyj­nych wynika, że więk­szość z Was posyła pliki o wymia­rze trim­boxa (wymiar netto) 700×1000 mm. Począt­kowo zgła­sza­łem w takich sytu­acjach nie­zgod­ność i cze­ka­łem na poprawę pli­ków lub zgodę Klienta na prze­ska­lo­wa­nie. Ponie­waż zazwy­czaj otrzy­my­wa­łem odpo­wiedź „pro­szę ska­lo­wać”, od pew­nego czasu ska­luję pliki auto­ma­tycz­nie. Ma to jed­nak pewne nega­tywne kon­se­kwen­cje, o któ­rych warto  wspomnieć.

Aby ska­lo­wa­nie nie znie­kształ­ciło obrazu musi być wyko­nane pro­por­cjo­nal­nie. Mając na wej­ściu plik o trim­bo­xie 700 x 1000 mm ska­luję go, poda­jąc jako bazowy, mak­sy­malny wymiar netto krót­szego boku, czyli zgod­nie z powyż­szą tabelą 674 mm. Pro­gram auto­ma­tycz­nie dosto­so­wuje wymiar dłuż­szego boku i zmniej­sza go do 963 mm.

Kiedy na pla­ka­cie wystę­puje wspo­mniana już panienka rekla­mu­jąca krem do stóp, ska­lo­wa­nie zje nam 23 mm jej powab­nej postaci. Niby nic, a jed­nak szkoda dziewczyny…

Ctr-C, Ctr-V, czyli podziel się wiedzą

Na koniec zachę­cam , aby tą wie­dzę zapamiętać w swoim desi­gner­skim kaje­cie i dzie­lić się nią na lewo i prawo. W świe­cie obo­wią­zuje bowiem reguła, że hoj­ność w dawa­niu owo­cuje jesz­cze obfit­szym otrzymywaniem. Mam taką nadzieją?!

• • 1. Zanim przy­stą­pisz do pro­jek­to­wa­nia pla­katu, upew­nij się, jaki for­mat papieru (w mm) został skal­ku­lo­wany dla tego zlecenia.
       1. Spo­śród stan­dar­do­wych for­ma­tów papieru, naj­czę­ściej używa się kilku:
  • 1. Aby obli­czyć efek­tywny obszar zadruku na wybra­nym for­ma­cie papieru, odej­mij 10 mm z wymiaru  jego dłuż­szego boku  i 22 mm z wymiaru jego krót­szego boku.
    2. Wynik, który otrzy­masz to wymiary brutto (razem ze spa­dami) Two­jego plakatu.

Z pozdro­wie­niem Zdzisław Krzysztof Walotek

Autar tekstu – Andrzej Gołąb