Plakaty – chochlik drukarski
Wielu grafikom sprawia problem założenie optymalnego wymiaru dla projektowanych publikacji. Tak więc, kolejny odcinek chochlikowego know-how poświęcamy omówieniu tego zagadnienia na przykładzie prostego technicznie produktu, jakim są plakaty reklamowe. Drukowane są zazwyczaj jednostronnie, rzadziej dwustronnie. Często bywają uszlachetniane, poprzez pokrycie folią matową lub błyszczącą.
Pełnoformatowe panienki
Mieszkam w tak zwanym starym budownictwie i Bogu dziękuję, że moja uliczka, mimo iż znajduje się w centrum miasta, nie przedstawia większej wartości dla potencjalnych reklamodawców. Nie wyobrażam sobie bowiem sytuacji, gdyby któregoś dnia na elewacji, tej zgoła stuletniej kamienicy, zawisła goła panienka o wymiarach piramidy Cheopsa, reklamująca najnowszej generacji krem do stóp. Osobiście nie mam nic przeciwko gołym panienkom i kremom do stóp, ale czułbym się nieco przytłoczony, mając całą dobę przed oczyma, biust wielkości Zeppelina.
W dobie billboardów i reklam wielkoformatowych rola plakatów wydaje się maleć, a sam format plakatu drukowanego metodami tradycyjnymi wydaje się już zbyt mizerny, aby skutecznie przyciągnąć i zadowolić zakręconych, jak słoiki z chrzanem przechodniów. Tym większą uwagę należy zwrócić na efektywnie wykorzystanie powierzchni arkusza papieru.
Jaki więc maksymalny wymiar może mieć nasz plakat drukowany w pełnoformatowej drukarni offsetowej?
Odpowiedź na to pytanie może być w części uzależniona od możliwości technicznych konkretnej drukarni i ostatecznie warto sprawę skonsultować bezpośrednio w miejscu gdzie się drukuje. Ja omówię rzecz na przykładzie pełnoformatowej maszyny Roland 700.
Format papieru
Maszyna, maszyną ale najważniejszy jest format papieru, na którym druk może być wykonany. Hurtownie papieru oferują głównie formaty zestandaryzowane, ale w razie potrzeby drukarnia ma możliwość zamówienia bezpośrednio u producenta, papieru o wymiarach nietypowych, dostosowanych do niekonwencjonalnych projektów. Niestety rozmowy na ten temat zaczynają się przeważnie od trzech ton. Niewiele jest dziś w Polsce imprez, których oplakatowanie wymagało by takiej ilości papieru. Na szczęście jednak
w codziennej pracy, zarówno grafika jak i poligrafa, praktycznie używa się jedynie czterech podstawowych i dwóch dodatkowych formatów papieru.
Ich stosowanie zapewnia najbardziej optymalną kalkulację kosztów materiałowych. Kiedy więc otrzymasz zlecenie na projekt plakatu, dowiedz się najpierw, na który z tych formatów została przeprowadzona kalkulacja.
Poniżej krótka ściąga. Warto ją sobie wydrukować i przytwierdzić do obrzeży monitora lub do korkowego niezbędnika. Poczekajmy jednak do końca tego tekstu, gdyż w miarę zagłębiania się w tę ulotną materię, zawartość ściągi będzie się nam zmieniać.
TYP SYMBOL ARKUSZA Wymiar arkusza w mm
———————————-A1 610 x 860
====================B1 700 x 1000
podstawowy –C1 630 x 880
———————————-A1+ 640 x 920
dodatkowy –SRA 640 x 900
———————————–B1+ 720 x 1020
Do dalszych rozważań wybieramy najczęściej stosowany dla plakatów format B1 a omawiane na jego przykładzie zagadnienia mają zastosowanie do pozostałych formatów.
Format papieru B1 to największy z formatów typowych. W tym formacie dostępne są praktycznie wszystkie typy i gramatury papierów drukowych. Można je zakupić od ręki zarówno w ilościach paletowych (ok. 9000 arkuszy na palecie), jak i ryzowanych (500 arkuszy w ryzie). Zazwyczaj nie ma też problemu z doborem kierunku przebiegu włókna papieru i występuje on zarówno z włóknem po długim boku (LG = 700×1000) lub po krótkim boku (SG – 1000×700).
Wszystko to powoduje, że
papier w formacie B1 jest najbardziej efektywnym i opłacalnym medium do druku offsetowego, na maszynach pełnoformatowych.
W razie potrzeby można go przeciąć na pół i zastosować w maszynie półformatowej. W odwrotną stronę niestety to nie zadziała.
Skala
Trzeba zwrócić uwagą na fakt, iż
powierzchni arkusza papieru nie da się w całości pokryć samą publikacją, stąd na papierze o formacie B1 czyli 700×1000 mm nie wydrukujemy plakatu, który „na gotowo” miałby wymiar 700×1000 mm.
Po pierwsze, na każdym arkuszu papieru wzdłuż jego dłuższego boku musi być umieszczona skala kolorystyczna. Jest to pasek pomiarowy służący drukarzowi do prawidłowego ustawienia maszyny w stosunku do przyjętej normy, którą drukarni może być norma Eurscale Fogra 29.
W procesie tzw. „przyrządu” po wstępnym ustawieniu maszyny, drukarz za pomocą spektrofotometru, mierzy wartości poszczególnych kostek w wydrukowanej skali. System pomiarowy pokazuje mu powstałe odchyłki od normy i pozwala na dokonanie odpowiednich korekt. Także w trakcie drukowania, co pewien czas drukarz kontroluje losowo wybierane arkusze, mierząc wartości skali.
Pasek umieszcza się wzdłuż dłuższego boku arkusza a jego wysokość dla maszyny Roland 700 wynosi 10 mm. Tym samym efektywny wymiar arkusza zmniejsza się nam o te 10 mm i zamiast 1000 x 700 mm, mamy już tylko 1000 x 690 mm
1000 x 700 mm minus 10 mm na skalę = 1000mm x 690 mm
Łapki
To jednak dopiero początek postrzyżyn. Maszyna drukarska Roland 700 ma ponad 20m długości, licząc od podajnika arkuszy papieru do miejsca gdzie wyskakuje wydrukowany arkusz. Drogę tę arkusz papieru pokonuje z prędkością ok 0,3 sekundy, przechodząc w tym czasie przez pięć agregatów farbowych i wieżę lakierującą. W tym niewyobrażalnym tempie papier jest przesuwany wzdłuż toru druku za pomocą tzw. łapek, które chwytają arkusz wzdłuż długiego boku i przesuwają dalej. Miejsce w którym łapki chwytają papier nie jest zadrukowywane. Stąd też:
wzdłuż długiego boku arkusza, po przeciwnej stronie niż skala, należy montując prace do druku odliczyć 12 mm na łapki. Przy pracach spadowych, nie posiadających wewnętrznego białego marginesu jest to przestrzeń „stracona”, która zostanie odcięta od arkusza po jego wydrukowaniu.
Nawiasem mówiąc, te niedrukowalne 12 mm jest wykorzystywane przez montaż elektroniczny do nanoszenia na matrycę drukarską opisów identyfikujących prace oraz pasków kalibracyjnych do kontroli procesu naświetlania. Mimo, iż te elementy występują na matrycy, na papier nie zostaną przeniesione.
Jeżeli publikacja ma białe tło lub szerokie białe marginesy, można ją przy montażu „wpuścić w łapki” i wykorzystać tę powierzchnię. Warunkiem jednak jest, aby w miejscu łapek nie było zadruku. W wypadku większości plakatów nie ma to przeważnie zastosowania. Korygujemy więc ponownie nasz efektywny wymiar arkusza papieru i po odjęciu z jego krótszego boku 12 mm, które zjadły nam łapki, z 1000 x 690 mm zostaje nam 1000 x 678 mm
1000 mm x 700 mm minus 10 mm na skalę = 1000 mm x 690 mm minus 12 mm na łapki = 1000 mm x 678 mm
Pasery
Kolor wynikowy w druku offsetowym uzyskuje się przez nakładanie się na ten sam arkusz papieru kilku farb składowych. Od precyzji tego nałożenia zależy efekt finalny. Aby drukarz mógł prawidłowo kontrolować ten proces, na każdym arkuszu drukarskim umieszcza się pasery w kolorze registrowym, czyli składającym się z wszystkich barw występujących w pracy (100% nasycenia w każdej barwie).
Za pomocą lupki drukarskiej, drukarz sprawdza czy pasery w poszczególnych barwach nachodzą idealnie na siebie, czy też obraz jest poruszony. Jeśli drukarz nie dokonana odpowiedniej korekty tego poruszenia, z pewnością poruszony będzie Klient odbierając nakład i wtedy metodą tsunami ta poruszeniowa fala może sięgnąć portfela drukarza przy wypłacie.
Pasery umieszcza się po dwa wzdłuż krótszych boków arkusza. Na tę registrową okoliczność, efektywna szerokość arkusza zmniejsza się nam po 5 mm z każdej strony. W efekcie z wcześniej wyliczonych 1000 x 678 mm pozostaje 990 x 678 mm
1000 mm x 700 mm minus 10 mm na skalę = 1000 mm x 690 mm minus 12 mm na łapki = 1000 mm x 678 mm minus po 5 mm na pasery = 990 mm x 678 mm
Tak więc na arkuszu papieru o wymiarze 1000 x 700 możemy umieścić pracę o wymiarach brutto (ze spadami) 990 x 678 mm.
Zważywszy, że minimalna wielkość spadów winna wynosić co najmniej 2 mm z każdego boku, odejmujemy z szerokości i wysokości po 4 mm i wreszcie otrzymujemy wymiar netto naszego plakatu, jaki po odbiorze z drukarni zawiesimy sobie nad łóżkiem: 986 x 674 mm
Teraz możemy wreszcie zmodyfikować naszą ściągę z formatami:
TYP Symbol arkusza Wymiar arkusza Wymiar zadruku brutto Wymiar zadruku netto – o obcięciu
—————————-A1 610 x 860 588 x 850 584 x 846
—————————-B1 700 x 1000 678 x 990 674 x 986
podstawowy C1 630 x 880 608 x 870 604 x 866
—————————-A1+ 640 x 920 618 x 910 614 x 906
dodatkowy SRA 640 x 900 618 x 890 614 x 886
—————————B1+ 720 x 1020 698 x 1010 694 x 1006
Negatywne skutki skalowania panienek
No i jak? Kto z czytających ten tekst grafików przygotowuje do druku plakaty o takich wymiarach, jakie podałem w tabelce? Nie widzę lasu rąk w górze…
Z mojego doświadczenia w pracy na stanowisku kontrolingu plików produkcyjnych wynika, że większość z Was posyła pliki o wymiarze trimboxa (wymiar netto) 700×1000 mm. Początkowo zgłaszałem w takich sytuacjach niezgodność i czekałem na poprawę plików lub zgodę Klienta na przeskalowanie. Ponieważ zazwyczaj otrzymywałem odpowiedź „proszę skalować”, od pewnego czasu skaluję pliki automatycznie. Ma to jednak pewne negatywne konsekwencje, o których warto wspomnieć.
Aby skalowanie nie zniekształciło obrazu musi być wykonane proporcjonalnie. Mając na wejściu plik o trimboxie 700 x 1000 mm skaluję go, podając jako bazowy, maksymalny wymiar netto krótszego boku, czyli zgodnie z powyższą tabelą 674 mm. Program automatycznie dostosowuje wymiar dłuższego boku i zmniejsza go do 963 mm.
Kiedy na plakacie występuje wspomniana już panienka reklamująca krem do stóp, skalowanie zje nam 23 mm jej powabnej postaci. Niby nic, a jednak szkoda dziewczyny…
Ctr-C, Ctr-V, czyli podziel się wiedzą
Na koniec zachęcam , aby tą wiedzę zapamiętać w swoim designerskim kajecie i dzielić się nią na lewo i prawo. W świecie obowiązuje bowiem reguła, że hojność w dawaniu owocuje jeszcze obfitszym otrzymywaniem. Mam taką nadzieją?!
-
-
- Zanim przystąpisz do projektowania plakatu, upewnij się, jaki format papieru (w mm) został skalkulowany dla tego zlecenia.
- Spośród standardowych formatów papieru, najczęściej używa się kilku:
- Zanim przystąpisz do projektowania plakatu, upewnij się, jaki format papieru (w mm) został skalkulowany dla tego zlecenia.
-
- Aby obliczyć efektywny obszar zadruku na wybranym formacie papieru, odejmij 10 mm z wymiaru jego dłuższego boku i 22 mm z wymiaru jego krótszego boku.
- Wynik, który otrzymasz to wymiary brutto (razem ze spadami) Twojego plakatu.
-
Z pozdrowieniem Zdzisław Krzysztof Walotek
Autar tekstu – Andrzej Gołąb